Ignác Semmelweis, „zbawca matek”, jest jedną z najważniejszych postaci we współczesnej medycynie. Jego odkrycie, że przyczyną gorączki poporodowej była „trucizna trupia” dostająca się na ręce lekarzy podczas sekcji zwłok, zrewolucjonizowało higienę szpitalną i drastycznie zmniejszyło wskaźnik śmiertelności.

Życie i odkrycie

urodził się 1 lipca 1818 roku w Budzie jako Ignác Fülöp József Semmelweis. Jego rodzicami byli József Semmelweis i Terézia Müller. Ojciec był zamożnym handlarzem przypraw.

W 1844 roku uzyskał dyplom doktora medycyny w Wiedniu, a następnie został asystentem na oddziale położniczym szpitala publicznego w Wiedniu. Tam stanął w obliczu tragicznego faktu, że śmiertelność z powodu gorączki poporodowej była znacznie wyższa na oddziale prowadzonym przez lekarzy niż na oddziale prowadzonym przez położne.

Śmierć jego przyjaciela, profesora Jakoba Kolletschki, ostatecznie doprowadziła go do przełomowego odkrycia. Kolletschka zranił się podczas sekcji zwłok i zmarł w wyniku infekcji, czyli dzisiejszej sepsy. Semmelweis zdał sobie sprawę, że studenci patologii i lekarze badali rodzące kobiety nieumytymi rękami po sekcji zwłok, co było przyczyną śmiertelnej choroby. „Truciznę trupią” próbował usunąć z rąk za pomocą wody chlorowanej, którą wprowadził do kliniki w 1847 roku.

Znaczenie mycia rąk

Semmelweis wymagał od lekarzy mycia rąk wodą chlorowaną przed każdym badaniem pacjentki. Dzięki wprowadzonym zasadom higieny, wskaźnik śmiertelności z powodu gorączki poporodowej spadł z 10-20% do 1-2%. Odkrycie to nie zostało jednak zaakceptowane przez ówczesne środowisko medyczne. Wielu uważało „praktykę mycia rąk” za absurdalną i, pomimo dowodów statystycznych, nie wierzyło, że to oni sami mogą być przyczyną śmierci.

Spory i odrzucenie jego pracy i odkryć ostatecznie wpędziły go w głęboką depresję. Semmelweis zmarł w 1865 roku, prawie całkowicie zapomniany, ironicznie z powodu sepsy, tej samej choroby, przed którą uratował tak wiele matek.

Jego dziedzictwo we współczesnej medycynie

Praca Ignáca Semmelweisa została doceniona dopiero po jego śmierci, w wyniku odkryć Louisa Pasteura i Josepha Listera, które potwierdziły istnienie patogenów i znaczenie dezynfekcji. Jego pionierska praca położyła podwaliny pod współczesną kontrolę zakażeń, a higiena rąk jest obecnie integralną częścią kształcenia i praktyki medycznej na całym świecie.

Uniwersytowi w Budapeszcie nadano jego imię.

20 grudnia 2018 roku w Klinice Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie odsłonięto pomnik Ignáca Semmelweisa. Pomnik był darem od Komitetu Pamięci Semmelweisa. W uroczystości wzięli udział m.in. Adrienne Körmendy, ówczesna Konsul Generalna Węgier w Krakowie, a także władze miasta.

Film o Semmelweisie

Węgierski dramat biograficzny, 127 minut, 2023

Film pt. „Semmelweis”, wyreżyserowany przez Lajosa Koltaiego, to dramat biograficzny, który koncentruje się na działalności w Wiedniu węgierskiego lekarza, zwanego „zbawcą matek”.

Akcja filmu rozgrywa się w 1847 roku w klinice położniczej w szpitalu publicznzm w Wiedniu, gdzie tajemnicza epidemia gorączki poporodowej zbiera śmiertelne żniwo wśród młodych matek i niemowląt. Semmelweis (w tej roli Vecsei H. Miklós) rzuca wyzwanie wszystkim tradycyjnym teoriom, próbując odkryć przyczynę choroby.

Film pokazuje oddaną, ale wciąż pełną konfliktów walkę Semmelweisa z przełożonymi i kolegami. W trakcie swoich badań jest przekonany, że infekcja jest przenoszona przez samych lekarzy między salą sekcyjną a oddziałem położniczym, z powodu braku mycia rąk. Teoria ta jest jednak odrzucana i wyśmiewana przez środowisko naukowe i kierownictwo szpitala, na czele z profesorem Johannem Kleinem (w tej roli László Gálffi).

W filmie ważną rolę odgrywa również wątek romantyczny między Semmelweisem a nowo przybyłą, zaradną pielęgniarką Emmą Hoffmann (Katica Nagy). Wspólnie próbują odkryć przyczynę śmiertelnej choroby, stawiając czoła zawodowemu oporowi i uprzedzeniom.

Napisy do filmu w języku polskim przygotowali Wiktoria Oślizło i Wojciech Stradomski z Koła Naukowego Hungarystów UJ, a lektorowała Aranka Malkiewicz (Stowarzyszenie im. Bálinta Balassiego w Krakowie).