W roku 1879 decyzją władz Wydziału Lekarskiego UJ i za zgodą władz w Wiedniu powierzono wykłady z wyodrębnionego przedmiotu laryngologii Przemysławowi Odrowążowi-Pieniążkowi (1850-1916), wówczas mianowanemu docentem tego przedmiotu. Pieniążek był absolwentem krakowskiej uczelni, którą ukończył w 1874 roku otrzymując wówczas dyplom doktora medycyny. Już w trakcie studiów zainteresował się bliżej schorzeniami krtani, decydując się na specjalizację w tym właśnie kierunku. Od roku 1875 przebywał w Wiedniu, gdzie kształcił się z laryngologii i rynologii w klinikach profesorów L v. Schröttera, C. Störka i J. Schnitzlera, których można uznać za pionierów tych właśnie dyscyplin klinicznych. Po powrocie do Krakowa w roku 1878 poczynił starania o uzyskanie habilitacji. Z początkiem 1879 otrzymał decyzją Rady Wydziału lekarskiego veniam legendi, i o czym już nadmieniłem na samym wstępie, docenturę.
Przemysław Pieniążek stanął przed trudnym zadaniem budowania od samych podstaw kliniki chorób krtani, tchawicy, gardła i nosa, która w przyszłości stanie się kliniką otolaryngologii UJ. Brakowało wszystkiego, a środki finansowe jakie mógł wówczas otrzymać były nader skromne. Dlatego też nie raz i nie dwa kierownik sięgał do własnej kieszeni i płacił za najpotrzebniejsze przedmioty i towary! W sensie dosłownym utrzymywał powierzoną mu klinikę! Stąd trzeba się było ograniczyć do prowadzenia wykładów i przyjmowania pacjentów wyłącznie w trybie ambulatoryjnym. Wszelkie operacje wykonywano w klinice chirurgicznej UJ. Traktowano to jako stan przejściowy, lecz jak to niestety nader często bywa, prowizoryczne rozwiązania mają zadziwiająco długi żywot. Przyznany w 1888 roku Pieniążekowi tytuł bezpłatnego profesora nadzwyczajnego, honorował wiedzę i kunszt, ofiarność i trud krakowskiego lekarza, nie zmieniał jednak niczego w sferze materialnej. Utworzenie wyodrębnionego oddziału dla chorób górnych dróg oddechowych w Szpitalu św. Łazarza nastąpiło dopiero w 1894 roku. W rok później prof. Pieniążek podjął żmudne starania o uzyskanie pierwszego etatu asystenckiego. W roku 1899, po długich zabiegach o poparcie, oddział szpitalny zostaje przekształcony w klinikę uniwersytecką. A wszystko to w ciasnocie i wilgoci, w suterynach pawilonu chirurgicznego – znanego w Krakowie jako „Czerwona Chirurgia”. Później zaś, już w początkach XX stulecia, klinika znajdzie się w małym budynku przylegającym do tegoż pawilonu, skąd „wyprowadziły się choroby zakaźne”. Stąd muszą budzić podziw osiągnięcia Przemysława Pieniążka, które rangą odpowiadały wynikom uzyskiwanym w najlepszych światowych ośrodkach. Tym samym zrozumiałym stał się fakt uzwyczajnienia profesury, co nastąpiło w roku 1902.

Krakowski uczony pracował, na przekór archaicznym warunkom, w sposób niezwykle nowoczesny. Jego klinika opierała się w znaczącym stopniu o doskonałą znajomość nie tylko anatomii, lecz również histologii i fizjologii. Do historii medycyny światowej przeszedł prof. Pieniążek na pewno pionierskimi metodami wziernikowania tchawicy i nowatorskimi rozwiązaniami w metodyce operacyjnej tchawicy i oskrzeli. Tracheoskopia dolna była niewątpliwie jego własnym, w pełni oryginalnym rozwiązaniem diagnostycznym. Jemu też należy przypisać nowatorskie rozwiązania w operacyjnym leczeniu zwężeń górnych dróg oddechowych. Był także autorem na wskroś nowoczesnego postępowania w oczyszczaniu aspiracyjnym tchawicy i oskrzeli. Jak to ujął Jan Miodoński – „Pieniążek zdobył tchawicę i oskrzela”. Pracował także nad problematyką związaną z addukcyjnym ustawieniem strun głosowych.
I właśnie niewątpliwym talentem, wszechstronna wiedzą i doskonałą intuicją lekarską budził podziw wielu młodych ludzi, którzy pomimo skrajnie zniechęcających warunków materialnych kliniki decydowali się specjalizować w zakresie schorzeń górnych dróg oddechowych. Wśród ich licznego grona wyróżnić trzeba przede wszystkim Franciszka Nowotnego (1872-1924) oraz Aleksandra Baurowicza (1867-1949).
Nowotny związał się z kliniką prof. Pieniążka w 1900 roku, kiedy objął w niej stanowisko asystenta. Swoją wiedzę laryngologiczną uzupełnił osobnymi studiami z zakresu otiatrii podczas stażu w klinice prof. Adama Politzera w Wiedniu. Dzięki temu mógł w 1906 roku habilitować się w zakresie laryngologii, rynologii i otiatrii, uzyskawszy szybko tytuł docenta prywatnego. Tym samym Nowotny stał się pierwszym na ziemiach polskich docentem otiatrii. Jednocześnie uznano za celowe wyodrębnienie otiatrii jako oddzielnego i obowiązkowego przedmiotu dla studentów medycyny. W pamięci pozostał Nowotny jako zdolny dydaktyk i dobry wykładowca. Mając za sobą poparcie znaczącej części Rady Wydziału został mianowany profesorem tytularnym w 1910 roku. Po śmierci prof. Pieniążka, latem 1916 roku, przejął obowiązki kierownika kliniki.
W wyniku różnych układów i intryg w czerwcu 1919 roku był zmuszony przekazać kierownictwo kliniki w ręce Aleksandra Baurowicza. Jednak już wiosną 1920 doszło do wewnętrznego podziału i wyodrębnienia dwóch klinik – laryngologicznej i otologicznej UJ. Baurowicz został kierownikiem tej pierwszej, Nowotny tej drugiej. Wymusiło to podział i tak przecież niewielkiej liczby pomieszczeń i nader skąpego ich wyposażania. Z pewnością nie było to korzystne rozwiązanie i jak miała pokazać najbliższa przyszłość niosło ze sobą liczne kłopoty i niepotrzebne zadrażnienia.
Nowotny należał do pionierów polskiej otiatrii. To właśnie jemu należy przypisać rozwinięte prace nad zabiegami operacyjnymi, których celem była poprawa słuchu u pacjentów niedosłyszących. Latami pracował nad technikami wydobywania ciał obcych z dróg pokarmowych i oddechowych. Podkreślano niezwykłą zręczność w dopracowaniu technik  bronchoskopowych. Z pewnością do oryginalnych należały techniki rozpylania bezpośrednio na błonę śluzową oskrzeli mieszaniny kokainy z adrenaliną w postępowaniu terapeutycznym w leczeniu ataków astmy oskrzelowej. Wyniki swoich doświadczeń z tą metody zaprezentował na łamach pism polskich i niemieckich. Żywo interesował się warunkami fizjologicznymi ucha ludzkiego, mając i na tym polu znaczące osiągnięcia.
Jeszcze w 1919 uzyskał Nowotny profesurę nadzwyczajną, od dawna mu należną. Zmarł w ostatni dzień 1924 roku.

Aleksander Baurowicz studia medyczne odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dyplom doktora wszechnauk lekarskich uzyskał z wyróżnieniem w 1892 roku. Jeszcze w tym samym roku o puścił Kraków i wyjechał do Wiednia. Tu kształcił się w zakresie laryngologii, tak jak u prof. C. Störcka, a z otiatrii uczęszczał na wykłady o raz uczestniczył w zajęciach klinicznych u J. Grujera i A. Politzera. Uzupełniał swą wiedzę również w klinice dermatologicznej prowadzonej wówczas przez europejską sławę prof. M. Kaposiego. W programie studiów Baurowicza znalazła się także bakteriologia. W 1892 roku został elewem kliniki prof. C. Störcka, dzięki czemu mógł pogłębić zdobyte wcześniej wiadomości i posiąść niezbędne doświadczenie praktyczne. W ciągu dwóch lat uzyskał wysokie kwalifikacje o parte o  więcej niż rzetelne umiejętności, szczególnie na polu anatomii patologicznej. Ten jakże o wocny pobyt w stolicy Habsburgów przygotował go znakomicie do o bjęcia funkcji asystenta Oddziału Laryngologicznego Szpitala Św. Łazarza u prof. Pieniążka. Swoje o bowiązki Baurowicz podjął latem 1894 roku. Już w dwa lata później jako drugi w Polsce habilitował się z dziedziny Laryngologii na podstawie pracy O twardzieli (skleroma). W tym samym roku o trzymał docenturę prywatną. W roku 1900 zrezygnował z pracy na o ddziale i założył prywatną lecznicę w Krakowie. Z uczelnią jednak nie zerwał całkowicie związków. Nadal prowadził ćwiczenia i wykłady z diagnostyki i fizjologii górnych dróg o ddechowych, jak narządu słuchu zlecone mu w ramach praktycznych kursach laryngologii dla lekarzy. W 1908 roku nadano mu profesurę tytularną, a w 1919 roku mianowano go profesorem nadzwyczajnym laryngologii i otiatrii, co zbiegło się z powierzeniem mu kierownictwa kliniki. Jak już wspomniano wyżej doprowadziło to do nieporozumień z prof. Nowotnym, a konsekwencji do rozdziału o tologii i laryngologii w roku 1920. Ponowne ich połączenie w jedną klinikę nastąpiło z dniem 1 stycznia 1925 roku, po śmierci profesora Nowotnego. Kliniką Otolaryngologii UJ prof. Baurowicz kierował aż do roku 1934, czyli do czasu przejścia na emeryturę. Przeniósł się wówczas do Żywca, gdzie do śmierci prowadził prywatną praktykę.

W roku 1934 klinika przeszła w ręce wybitnego otolaryngologa, światowego formatu chirurga, Jana Miodońskiego. Był absolwentem Wydziałów Lekarskiego i Filozoficznego UJ. Tytuł doktora wszechnauk lekarskich uzyskał w 1926 roku i niemal natychmiast uzyskał angaż w Klinice Otolaryngologicznej UJ. Korzystając ze stypendium przez kilka miesięcy kształcił się wiedeńskich ośrodkach ucząc się pod kierunkiem M. Hajeka, G. Alexandra i H. Neumanna. Później, już po powrocie do Krakowa, „terminował” pod okiem prof. M. Rutkowskiego, gdzie zdobywał biegłość w chirurgii. Rok 1934 przyniósł habilitację na podstawie rozprawy Odczyny galwaniczne systemu przedsionkowego w świetle badań eksperymentalnych i klinicznych. Wówczas też, o czym już wspomniano, Jan Miodoński objął kierownictwo Kliniki Otolaryngologicznej UJ. W trzy lata później otrzymał profesurę nadzwyczajną.
Jednym z głównych celów jakie stawiał przed sobą było stworzenie nowoczesnego pawilonu dla powierzonej mu kliniki otolaryngologicznej. Z ogromnymi trudnościami, szeregiem kłopotów natury formalnej, jak również przy niechętnej postawie niektórych profesorów zdołał w 1938 rozpocząć jego budowę. Klinika powstawała w szybkim tempie. Planowano, że latem 1940 będzie całkowicie ukończona i wyposażona. Wybuch wojny skutecznie pokrzyżował te plany. Sam Miodoński został aresztowany 6 XI 1939 w ramach niesławnej Sonderaktion Krakau. Najpierw osadzono go w więzieniu we Wrocławiu (Breslau), a potem w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, gdzie był przetrzymywany do końca 1940 roku. Zwolniony z obozu, powrócił do Krakowa. Podczas okupacji był lekarzem Ubezpieczalni Społecznej w Krakowie.
Niemal natychmiast po zajęciu Krakowa przez Armię Czerwoną, w styczniu 1945 ponownie objął kierownictwo kliniki. W 1946 roku Jan Miodoński został mianowany profesorem zwyczajnym. Był członkiem korespondentem PAU, zaś w roku 1952 członkiem korespondentem, a w 1961 członkiem rzeczywistym PAN. W latach 1957-61 był bezpartyjnym posłem na Sejm. Znany był ze swoich odważnych i często krytycznych wystąpień gdy chodziło o sprawy związane z postawą władz państwowych wobec nauki. Należał do wielu towarzystw naukowych krajowych i zagranicznych.  
Dorobek naukowy Miodońskiego był znaczący tak pod względem ilości opublikowanych rozpraw, jak i ze względu na ich wysoki poziom merytoryczny. Można w nim widzieć jednego z twórców kofochirurgii światowej, czyli chirurgii rehabilitacyjnej zaburzeń równowagi i schorzeń słuchu. Już jego praca habilitacyjna, w której badał pobudliwość błędników pod wpływem prądu galwanicznego oraz w czasie czterech prób cieplnych, zawierała wnioski pozwalające odróżnić uszkodzenia ośrodkowe narządu równowagi od obwodowych. Warto przy tym zauważyć, że opracowana przez Miodońskiego metoda jest często łączona z nazwiskiem  angielskiego otiatry C. S. Hallpike’a, który także ją opisał, z tym że dziesięć lat później od polskiego badacza. Do Miodońskiego należy także pierwszy na świecie opis objawu przetokowego i oczopląsu występujący zarówno przy, jak i po fenestracji błędnika. Uchwycenie kliniczne tego objawu stwarzało możliwość właściwego wnioskowania o stopniu urazu, jak również o wszelkich niepożądanych zjawiskach zakłócających proces poprawy słuchu. Był Miodoński pionierem audiometrii w medycynie polskiej. Dzięki użyciu audiometru udało mu się wyznaczyć granice jednousznego słyszenia, a także stworzyć oryginalną metodę postępowania przydatną w wykrywaniu symulacji głuchoty. Prowadził z dużym powodzeniem prace nad różnicowaniem niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. W 1946 roku jako pierwszy w Polsce wykonywał fenestrację błędnika w otosklerozie i wiele wskazuje na to, że pierwszy wykonał myringostapedopeksję.
Miodoński jest niewątpliwie jednym z pionierów tympanoplastyki, czyli operacyjnego leczenia głuchoty przy przewlekłych stanach zapalnych ucha środkowego. Stosował w takich przypadkach oryginalną metodę przeszczepu fragmentu błony bębenkowej lub skóry na strzemiączku.
O nowoczesności krakowskiej kliniki świadczy najlepiej fakt, że już od połowy lat 1950 wykonywano tutaj ossikuloplastykę, czyli zabieg przywracający ciągłości łańcucha kosteczek słuchowych, jako zabieg całkowicie rutynowy.
Postrzegano Miodońskiego jako wybitnego eksperta w zakresie chirurgii raka krtani. Jeszcze przed wybuchem wojny, w latach 1930 Miodoński określił metodykę postępowania chirurgicznego w przypadku guzów krtani i węzłów chłonnych szyi. W początkach lat 1950. wykonywał jednoczasowo operacje częściowe (hemilaryngektomie, czyli częściowe usunięcie krtani i laryngektomie horyzontalne). Usunięcie w raku krtani nagłośni, przedsionka i tylko połowy chrząstki tarczykowej oraz jednego więzadła głosowego wraz z chrząstkami pierścieniową i nalewkową stwarzało przestrzeń dla przyszycia zewnętrznych mięśni krtani. Dzięki temu chory mógł swobodnie oddychać i zachowywał, upośledzoną co prawda, zdolność mowy.

W 1963 po śmierci prof. Miodońskiego obowiązki kierownika katedry i kliniki przejął jego uczeń docent Henryk Gans (1908-1982), absolwent Wydziału Lekarskiego UJ. Dyplom lekarza uzyskał w 1932 roku. Stopień doktorski otrzymał w 1937 roku na podstawie rozprawy Hałas i jego wpływ na zdrowie – sposoby badania stosowane w Klinice. W rok później uzyskał asystenturę u prof. Miodońskiego. Wojenne losy rzuciły Henryka Gansa do Rumunii, później udało mu się powrócić do kraju. Po wojnie kontynuował pracę w krakowskiej klinice otolaryngologicznej ego. W roku 1955 uzyskał tytuł docenta. W latach akademickich 1960/1 oraz 1961/2 piastował godność prodziekana Wydziału Lekarskiego krakowskiej AM. Był doskonałym operatorem i wszechstronnym badaczem. Wysoko ceniono jego zdolności dydaktyczne.
W 1966 roku kierownictwo katedry i kliniki spoczęło w rękach Jana Sekuły (1919-1990), który kierował nią aż do 1989 roku włącznie. Studia medyczne zaczął w 1937 roku na Wydziale Lekarskim UJ. Przerwał je wybuch wojny. Podczas okupacji pracował jako pomoc lekarska w ubezpieczalni oraz sanatorium w Skotnikach pod Krakowem. Naukę medycyny starał się kontynuować w ramach kursów zawodowych dla personelu sanitarnego pomocniczego we Lwowie. Po zakończeniu wojny uzyskał dyplom lekarza i jako woluntariusz już w 1946 związał się z kliniką prowadzoną przez prof. Miodońskiego. W roku 1948 Jan Sekuła uzyskał stopień doktorski. W rok później uzyskał stanowisko starszego asystenta. Ważnym, by nie powiedzieć przełomowym momentem w życiu Jana Sekuły był staż naukowy odbyty w słynnym Johns Hopkins University School of Medicine. Dzięki stypendium fundacji Rockefellera mógł zapoznać się z najnowszymi wówczas badaniami w zakresie neurofizjologii ucha. Szczególnie zainteresowały go postępy nad badaniem potencjałów czynnościowych narządu słuchu. Bezpośrednim efektem pobytu w Stanach Zjednoczonych była rozprawa habilitacyjna Badania nad ujednoliceniem próby cieplnej w przewlekłym zapaleniu ucha środkowego (1960). Jako kolejny wychowanek Jana Miodońskiego kontynuował badania mistrza w zakresie onkologii laryngologicznej, audiologii i otologii. Profesurę nadzwyczajną przyznano mu w 1970 roku, jej uzwyczajnienie miało miejsce w roku 1976. Prof. Sekuła przez wiele lat piastował urząd prorektora ds. klinicznych Akademii Medycznej w Krakowie. W roku 1990 katedrę i klinikę objął prof. Eugeniusz Olszewski (1928-2017). Kierował nimi do chwili przejścia na emeryturę, czyli do roku 1999 roku. Prof. Olszewski studia lekarskie odbył w AM w Krakowie, uzyskując dyplom lekarza w 1953 roku. Rozprawę doktorską obronił w 1966 roku, a habilitował się z zakresu otolaryngologii w 1977 roku na podstawie rozprawy Badania nad układem naczyń krwionośnych w raku krtani. W dwa lata później otrzymał stanowisko docenta. W 1987 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a uzwyczajnienie profesury miało miejsce w 1995 roku. Głównym polem zainteresowań badawczych prof. Olszewskiego była diagnostyka oraz terapia raka krtani, a także operacyjne leczenie schorzeń narządu słuchu powstałych w wyniku urazów i ekspozycji na wzmożony hałas. Był wieloletnim dziekanem Wydziału Pielęgniarskiego AM w Krakowie, a także przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów. W latach 1993-1994 pełnił godność prezydenta Klubu Rotary w Krakowie. W chwili obecnej kierownikiem katedry jest prof. Jacek Składzień.

Dr hab. Ryszard Gryglewski

Opracowano na podstawie:

Z. Gajda: O Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 2003.
J. Miodoński: Historia kliniki Oto-ryno-laryngologicznej w Krakowie [w:] Sześćsetlecie medycyny krakowskiej. Kraków 1964 II, s. 549-566.
J. Sekuła: Działalność naukowo-dydaktyczna Kliniki Otolaryngologicznej. Kraków 1979.
S. Sroka: Sekuła Jan PSB 1995-6 XXXVI s. 186-7.
A. Śródka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia. Warszawa 1997 III, s. 150-2.
S. Zabłocki: Aleksander Baurowicz (1867-1949). Mag. Otorynolaryngologiczny, 2009 VIII (1), s. 29.
S. Zabłocki: Franciszek Nowotny. Mag. Otorynolaryngologiczny, 2009 VIII (2), s. 30.
W.B.: Ś.p. Prof. Dr Franciszek Nowotny. Pol. Gaz. Lek. 1925, 6, 120.
J. Składzień: Eugeniusz Olszewski (1928-2017), Mag. Otolaryngologiczny, 2018, XVII (1), s. 4-5.
Skład osobowy Rady Wydziału Lekarskiego, pod red. Jana Grochowskiego, Kraków 2002.
https://otolaryngologia.cm-uj.krakow.pl/klinika/historia/